Interview met AMVK
interview by Marc Holthof.
published on 01 Jan 2014 in kunsthart.org
AMVK is ‘Meesteres van de horizont' in Mu.ZEE Oostende
De mystiek van de collage
In september vorig jaar stelde Anne-Mie Van Kerckhoven ten toon in de Renaissance Society in Chicago. Nu is dezelfde tentoonstelling, aangevuld met enkele nieuw werken, te bekijken in Mu.ZEE Oostende. AMVK maakte er een indrukwekkende installatie van, waarin ze het principe van collage niet alleen in letterlijke zin, maar ook in haar tekeningen en haar denken hanteert.
Anne-Mie Van Kerckhoven (AMVK) toont in Oostende vijf reeksen tekeningen, twee reeksen digitale prints en twee computerfilms. Het geheel wordt gepresenteerd in een door haar ontworpen architectuur. Het resultaat is een bijzonder mooie tentoonstelling geworden die direct aanspreekt, maar tegelijk vele gelaagdheden in zich heeft.
Phillip Van den Bossche, de directeur van Mu.ZEE, zegt erover: "Wat ik zo boeiend vind aan het werk van Anne-Mie Van Kerckhoven is dat ze de collagetechniek niet alleen toepast in de échte collages die hier hangen, maar ook in haar tekeningen, in de grote plexiwerken of zelfs in de animatietechniek die ze al heel lang gebruikt. Je kan een collage zien als een manier om mentale denkprocessen zichtbaar te maken. Een soort van overzicht houden op de verschillende stappen die er geweest zijn. De verschillende lagen laten zien. Wij hebben deze hele wand werken aangekocht tijdens de tentoonstelling in Chicago. Ze komt in de collectie van Mu.ZEE. Ik wil al die facetten van haar werk kunnen bewaren: niet alleen tekeningen, prints en video, maar ook de grote werken in plexi."
Scheidingslijn
AMVK heeft zelf de fraaie tentoonstellingsarchitectuur ontworpen. Een horizon doorsnijdt daarbij op 1,5 meter hoogte de wanden. Ze schrijft erover in de tentoonstellingsbrochure: "Een horizont is een fictieve scheidingslijn tussen twee elementen. Hij verdeelt en biedt als dusdanig perspectief. Al eeuwen beschrijft de mensheid (de filosofie, de wetenschap, ...) de werkelijkheid vanuit twee gezichtspunten: enerzijds fixeert men zich op het heel kleine (het innerlijke van de mens, de atomaire samenstelling van de materie) en anderzijds op het heel grote (alles wat de aarde overstijgt, de sterren en de kosmos). Elke dag bestaat onze realiteit in het dubbel besef dat het heel intieme, kleine zich op één of andere manier moet verhouden tot het meer algemene en zeer grote. Dat aspect van het leven wordt bemeesterd door verhalen. In mijn recent werk ga ik naar de diepte en de aard van de verhalen waar wij mee te maken krijgen, waaraan we behoefte hebben, waaraan we verslaafd geraken. Dit zijn kerngedachten van mijn tentoonstelling ‘Meesteres van de Horizont'."
Je toont de tekeningen en digitale prints soms boven en soms onder de horizonlijn. Heeft dat een betekenis?
AMVK: "Tekeningen hebben met het intieme, het kleine te maken. Ik heb eens gesteld dat ik niet denk, maar teken. Er zijn ook tekeningen die hoger hangen, die zijn meer verstandelijk van opzet, ze zijn met een voorop gezet idee gemaakt. Mijn tekeningen zijn geen voorstudies in letterlijke zin voor mijn groter werk, maar ze gaan met andere aspecten van de problematiek om, aspecten die alleen gebruikt kunnen worden aan de hand van het gebruikte medium."
Eén van de meest indrukwekkende werken is een enorme vergroting van een kleine tekening die hier ook hangt.
AMVK: "Tekenen gebeurt buiten mijn wil om, je werkt aan een tekening tot je denkt: ‘ze is klaar'. Dat heeft niets met goed of slecht te maken. Maar als je ze vergroot, inzoomt op de details, dan is dat voor mij enorm ontluisterend om te zien wat er allemaal gebeurt op een papier. Je ziet een soort van agressiviteit, maar ook een vorm van tederheid. Die fixatie op detail is voor mij heel confronterend. Ik zie die vergroting haast als een vorm van pornografie, als iets obsceen: je krijgt iets te zien wat normaal niet voor het blote oog is bedoeld."
Ook het materiaal dat je in je collages gebruikt - tijdschriften, Tv-series, sitcoms en soaps - is vaak ‘obsceen'.
AMVK: "Voor de roze werken ben ik vertrokken van beelden uit een 50-ties softporno magazine (‘Man's Favorite Pastime'). Ik heb zoals altijd veel plezier beleefd aan het werken ermee, door aan de beelden reflexieve teksten toe te voegen en er, boven op hun opwindende kern, abstracte gegevens en nieuwe vormen aan toe te voegen. En zo een amalgaam van betekenissen te geven dat aanzet tot creativiteit."
Hoe is het project voor Mu.ZEE ontstaan?
AMVK: "Ik ben met de eerste tekeningen begonnen tijdens ‘Parallellepipeda', het kunst- en wetenschapsproject, waarbij gedurende enkele jaren kunstenaars en wetenschappers samenwerkten en waarvan het resultaat in museum M Leuven tentoongesteld werd. Daar ben ik de link gaan zien tussen nabeelden, mystiek, experimentele psychologie, spontane beeldvorming op de retina om gebreken te compenseren, het feit dat de perceptie van elk beeld bestaat uit wat wij zien, net tevoren gezien hebben en wat wij weten en kennen. De samenhang tussen deze fenomenen is onze permanente zoektocht naar betekenis."
"In 2008 heb ik dan een workshop scenario gevolgd, gegeven door de schrijvers van de beste Britse televisieseries: soaps, sitcoms en detectiveseries. De notities die ik daar maakte hebben als basis gediend om een eigen soort soap te maken met in mijn achterhoofd ‘Le miroir des âmes simples et anéanties' van de Henegouwse mystica Margareta Porete. Pas in 2000 heb ik het werk van Porete ontdekt. Ik besefte plots dat ik medestanders had van eeuwen geleden die met hetzelfde probleem worstelden: een schisma tussen het hart en het hoofd. Iedereen probeert dat schisma te dichten met verhalen, met schijnoplossingen als nieuwsberichten en massamedia."
"Ik wou een reeks werken maken waarin de beelden karakters zijn in een verhaal, eerder dan werken op zich. Vertrekkend van hetzelfde beeld maak ik verschillende evenwaardige werken. Daarbij het taboe doorbrekend dat er maar één ideale manier is om een specifiek esthetisch gegeven uit te beelden. Na een tijd werd duidelijk dat ik structuur moest opleggen van bovenaf. Ik heb stukken gebruikt uit mijn vroegere tekst over Anti-Sade. Dat is een herwerking van een persartikel uit 2002 over materie en antimaterie, waarin ik de wetenschappelijke termen vervangen heb door termen uit de kunstwereld. Sedert de tweede wereldoorlog zijn er twee soorten van creativiteit in de maatschappij: zichtbare en onzichtbare. De onzichtbare wordt gegenereerd door ‘Anti-Sade' en wekt creativiteit op die, vanuit het negatieve, ontregelend maar tegelijkertijd openbrekend werkt. Er zijn de films van Pasolini, de boeken van Burroughs, ik kan vele voorbeelden opnoemen. Het demonische, obscene is al bijna 200 jaren een drijvende kracht voor het hedendaags vernieuwende en daar wilde ik mij voor deze tentoonstelling helemaal op richten. Wat mij intrigeert zijn de verhalen die wij nodig hebben om te leven. Verhalen die een antwoord bieden op de tweespalt in ons hoofd."
"Er is een serie van tekeningen waarin ik gebruik maak van de dichtbundel ‘Poèmes Saturniens'(1866) van Paul Verlaine. Daarin speelt de wetenschap dat de opkomst van de industriële maatschappij een poel is van negativiteit. Iets waarvan kunstenaars heel bewust zijn, nog meer dan anderen."
Je gebruikt beelden en teksten uit oude en recente tijdschriften, kunstboeken, lees- en studieboeken van diverse pluimage. En verwerkt ze letterlijk of digitaal als collages of/en inhoudelijk als tekst, idioom, fenomeen. Waarom?
AMVK: "Ik wil graag in de traditie van middeleeuwse verluchte handschriften werken: teksten opschrijven en daar dan tekeningen rond maken. Het lukt mij niet helemaal om ze te versmelten, maar ik doe mijn best."
"Deze werken bijvoorbeeld heb ik gemaakt na de tentoonstelling in Chicago. Ik heb de afbeelding van een ambigue bebaarde man uit het Berlijns modeblad ‘Sleek' van 2010 naast een oudere tekening van twee clashende planeten en een modernistische flard architectuur geplakt en geniet. En vulde dat dan aan met stukken tekst uit 1966 over het krachtenveld in de wereldeconomie. Ik probeer het ontheemde waar ik aan lijd te bemeesteren door het magisch door mekaar gebruiken van al deze elementen. Om tot een beeld te komen dat zó ontregelend en toch zo aangenaam esthetisch werkt dat het de dingen die vast zitten terug vrij maakt. Maar dat doe ik dus al dertig jaar (lacht)."
Kan je dit een tragisch dualistische tentoonstelling noemen?
AMVK: "Zeker dualistisch. Maar eerder tragikomisch dan tragisch. Vele van de dingen die hier te zien zijn hebben een humoristische, ontwapenende kant, vind ik. Neem bijvoorbeeld de serie tekeningen ‘Divine Proportions (Determinism, Occult)', waarin ik uit een uitdagend Berlijns modeblad modellen haalde wier hoofden ik vervangen heb door planeten van Saturnus en Jupiter - die knipte ik uit een Artispunten-boek van weleer."
"De reeks tekeningen ‘In een Saturnische Wereld' wou ik afmaken voor mijn tentoonstelling in Leuven, maar dat is niet gelukt. De planeet Saturnus stond er al enkele jaren op. Tezamen met grafische tekeningen in verband met beeldvorming, dieptezicht en werkelijkheidsperceptie. Slechts toen ik aan de conceptie van deze tentoonstelling bezig was, ontdekte ik de bundel van Paul Verlaine: ‘Poèmes Saturniens' (1866). De inleiding ervan heb ik in vijf stukken verdeeld en over de tekeningen verdeeld. Verlaine zegt dat alle kunstenaars worden geboren onder het gesternte van Saturnus, een betoverend negatieve planeet die aanzet tot wijsheid. De tentoonstelling in Chicago heb ik naar deze werken genoemd. De fascinatie voor Saturnus markeert ook het beginpunt van het idee van negativiteit in de kunst. De zwarte bollen die in deze expo overal aanwezig zijn relateren o.a. aan de melancholie, die wij meesleuren van het moment waarop de mens enerzijds besefte dat de aarde niet het centrum van het heelal is, en anderzijds er van overtuigd raakte dat de mens de maat moest zijn van alle dingen. Van deze schismatische verwarring zijn we nu, na vijfhonderd jaar, stilaan aan het genezen."
Marc HOLTHOF
‘Meesteres van de Horizont - Anne-Mie Van Kerkhoven' tot 27 mei in Mu.ZEE, Romestraat 11B, Oostende. Open di-zo van 10-18u. www.muzee.be
read online: http://www.hart-magazine.be/nl/interview-met-amvk#.VqSaWz9Ynqo
Related solo exhibitions: Meesteres van de Horizont
2377 views